«Πάντοτε αναρωτιόμουν», έγραφε ο Walter Bonatti στα απομνημονεύματά του The Mountains of My Life, «αν γεννήθηκα μοναχικός ή έγινα». Ο Bonatti, που πέθανε το 2011 στα 81 του από καρκίνο, όχι μόνο έκανε αρκετές από τις αναβάσεις του μόνος, αλλά επέλεξε να τις κάνει έτσι ως δηκτική απάντηση σε αυτό που θεωρούσε ανέντιμη συμπεριφορά εκ μέρους εκείνων που τον είχαν «παραχαράξει».
Παρά τις εξαιρετικές νέες αναρριχήσεις του στην Grand Capucin και στην Petit Dru των γαλλικών Άλπεων, καθώς και την πρώτη ανάβαση στο Gasherbrum IV στο Karakoram του Πακιστάν, τα γεγονότα που τραβούσαν συχνότερα την προσοχή του κοινού, ήταν ο αμφιλεγόμενος ρόλος του στην πρώτη ανάβαση στο K2 το 1954 και η τρομερή χιονοθύελλα στο Mont Blanc το 1961, η οποία σκότωσε τέσσερις από τους σχοινοσυντρόφους του. Ήταν εύθικτος, αλλά βαθιά έντιμος, κι ως το τέλος της ζωής του όλες οι σκιές σχετικά με τη φήμη του είχαν διαλυθεί, με αποτέλεσμα να θεωρείται πια ευρέως ως ένας από τους σπουδαιότερους ορειβάτες όλων των εποχών.
«Έμοιαζε σαν να έμπαινα σε άλλες διαστάσεις, σαν να βρισκόμουν σε μια μυστικιστική, ουτοπική κατάσταση, στην οποία δεν υπήρχε το ακατόρθωτο και μπορούσε να συμβεί οτιδήποτε»
Οι πρώτες αναρριχήσεις του Bonatti
Ως μοναχοπαίδι, γεννημένος στο Bergamo της Λομβαρδίας, ο Bonatti πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην κοιλάδα του Po ονειρευόμενος την περιπέτεια. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος άφησε την οικογένειά του εξαθλιωμένη οικονομικά και ο Bonatti, ως έφηβος, δραπέτευσε από τη Monza όπου ζούσε, περνώντας με τα πόδια το Grigna, τον ασβεστολιθικό ορεινό όγκο πάνω από το Lecco, όπου και απέκτησε το ενδιαφέρον του για την αναρρίχηση.
Ο Βάλτερ Μπονάτι ήταν 18 χρονών την πρώτη φορά που σκαρφάλωσε, κάπου πάνω από τη λίμνη Κόμο, μια καλοκαιρινή μέρα το 1948: «…αφοσιώθηκα με σώμα και ψυχή στους βράχους, στα βουνά, στις κορυφές, Ένοιωσα αυτή τη χαρά που μας δίνεται όταν ξεπερνάμε τις αδυναμίες μας σε έναν αγώνα στον οποίο συμμετέχουμε στα όρια των δυνατοτήτων μας», έγραψε, πολύ αργότερα, στο Montagnes d’une life. Λέξεις που έχουν γίνει μνημεία αρειβατικής λογοτεχνίας τα οποία, επιπλέον, συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στο κύρος του και εξακολουθούν να αποτελούν πηγή έμπνευσης για πολλούς σύγχρονους ορειβάτες. Χάρη στις ικανότητες του, έγινε γρήγορα ένας από τους επιφανέστερους αλπινιστές στην Ιταλία, ηγέτης της ομάδας που περιλάμβανε τους Andrea Oggioni, Emilio Villa και Mario Bianchi. Με αυτούς τους τρεις, μόλις στα 19 του χρόνια, ο Bonatti πραγματοποίησε την τέταρτη ανάβαση του Walker Spur στις Grandes Jorasses, το αριστούργημα του προπολεμικού ιταλικού αλπινισμού.
Ο Bonatti δεν ήθελε να περιοριστεί στο να ακολουθήσει τις αναβάσεις μιας προηγούμενης γενιάς. Τον Ιούλιο του 1951 πραγματοποίησε την πρώτη του σημαντική νέα ανάβαση με τον Luciano Ghigo, αναρριχητή από το Τορίνο: ήταν η ανατολική ορθοπλαγιά του Grand Capucin, ενός γρανιτένιου πύργου στη σκιά του Mont Blanc. Η γενέτειρά του, η Monza, ετοίμασε μια υποδοχή για το νεαρό ήρωα, αν και η γιορτή χάλασε από τον ξαφνικό θάνατο της μητέρας του.
Γίνεται Οδηγός Βουνού και στη διάρκεια της 15μηνης θητείας του στο Alpini (τους αλπινιστές του Ιταλικού στρατού), όπου εκπαίδευε τους στρατιώτες, γνώρισε τον Carlo Mauri, έναν από τους σημαντικότερους σχοινοσυντρόφους και από τους καλύτερους φίλους του. Μετά την αποστράτευσή τους σκαρφάλωσαν τη βόρεια όψη της Cima Ovest di Lavaredo, στις ιταλικές Άλπεις, πρώτη φορά χειμώνα, τον Φεβρουάριο του 1953.
Η τραυματική εμπειρία του K2
Το 1953, ο Bonatti ήταν 23 και ήδη σταρ και ήταν αδύνατο να μην τον συμπεριλάβει η Ιταλική Ορειβατική Ομοσπονδία στην ομάδα που συγκροτήθηκε για την αποστολή στο Κ2 (8.611 μ.), τη δεύτερη ψηλότερη κορφή του κόσμου. Στο αποκορύφωμα της αποστολής αυτής, ο Bonatti κι ένας Πακιστανός porter o Amir Mahdi, μετέφεραν τις φιάλες οξυγόνου στην ψηλότερη κατασκήνωση, από όπου οι Lino Lacedelli και Achille Compagnoni ετοιμάζονταν να κάνουν την τελική απόπειρα για την κορφή.
Ωστόσο η σκηνή δε βρισκόταν εκεί όπου υπολόγιζαν να τη βρουν και καθώς έπεφτε το σκοτάδι, ο Bonatti συνειδητοποίησε με τρόμο ότι το ζευγάρι βρισκόταν σε κάποια απόσταση ακόμα πιο ψηλά. Του φώναξαν από πάνω να παρατήσει το οξυγόνο και να κατέβει – δεν υπήρχε χώρος γι’ αυτόν και τον Mahdi στο αντίσκηνό τους. Όμως ήταν πολύ αργά για να κατέβουν κι έτσι οι δυο άντρες έκαναν ένα μπιβουάκ σε πολύ κρύες συνθήκες στα 8.100 μ. Ο Mahdi υπέστη σοβαρά κρυοπαγήματα. «Έμοιαζε σαν να έμπαινα σε άλλες διαστάσεις, σαν να βρισκόμουν σε μια μυστικιστική, ουτοπική κατάσταση, στην οποία δεν υπήρχε το ακατόρθωτο και μπορούσε να συμβεί οτιδήποτε».
«Μετά το Κ2 έγινε μια μακρά αναζήτηση μέσα μου, η οποία με οδήγησε σε μια πραγματική υπαρξιακή κρίση. Τότε ήταν που ανακάλυψα και άρχισα να ασκώ ένα προσωπικό στιλ μοναχικής ορειβασίας, η οποία θα αποδειχτεί πηγή πολύτιμων μαθημάτων» γράφει ο Bonatti μετά την οδυνηρή πακιστανική του εμπειρία. Αυτό το «προσωπικό στιλ μοναχικής ορειβασίας», το εφαρμόζει στο νοτιοδυτικό πιλιέ της Petit Dru το καλοκαίρι του 1955: πέντε ημέρες σκαρφαλώνει μόνος, μέσα σε έναν ωκεανό άγνωστου, ασκαρφάλωτου μέχρι τότε βράχου. Το πιλιέ Bonatti, ένα κομμάτι θρύλου, κατέρρευσε στις 30 Ιουνίου 2005 σε μια γιγαντιαία κατολίσθηση…
Χριστούγεννα 1956. Βρίσκεται στο Mt Blanc με τον πελάτη του Silvano Gheser. Συναντούν τους Jean Vincendon και François Henry. Οι δυο σχοινοσυντροφιές πέφτουν σε πολύ άσχημη χιονοθύελλα και ο Bonatti παίρνει την κατάσταση στα χέρια του. Καταφέρνει να ανεβάσει τον πελάτη του μέχρι το καταφύγιο Vallot, αλλά οι Vincendon και Henry δεν μπορούν να ακολουθήσουν και χάνονται. O Gheser χρωστά ευγνωμοσύνη στον «άφθαρτο» Bonatti!
Πρωταγωνιστής σε μια τραγωδία: πιλιέ του Freney.
Παρά την αποτυχία του στο Κ2, παρά την αμφισβήτηση που του χάριζαν οι συμπατριώτες του, επιλέχτηκε στην ομάδα του Cassin, η οποία θα επιχειρούσε την όμορφη και δύσκολη ασκαρφάλωτη κορυφή Gasherbrum IV στο Καρακόραμ. Στις 6 Αυγούστου 1958, ήταν στην κορυφή με τον Carlo Mauri για την πρώτη του και μοναδική επιτυχία στα Ιμαλάια. Αν και λίγο πιο χαμηλή από τα 8.000 μέτρα, η διαδρομή τους, η βορειοανατολική κόψη, δεν επαναλήφθηκε ως το 1999!
Υπήρξαν κι άλλες αποστολές, στο Περού και την Παταγονία, όμως το 1961 συνέβη μια τραγωδία η οποία είχε αποτέλεσμα να αυξηθεί η αμφισβήτηση για το πρόσωπό του. Επιχειρώντας ένα γρανιτένιο, ασκαρφάλωτο πυλώνα στην πιο απομακρυσμένη ορθοπλαγιά του Mont Blanc, το περίφημο Freney pillier, μια ομάδα από επτά φημισμένους Ιταλούς και Γάλλους αναρριχητές, μεταξύ των οποίων και ο Bonatti, παγιδεύτηκε σε μια άγρια καταιγίδα η οποία κράτησε μέρες. Τέσσερις από αυτούς πέθαναν, όμως χάρη στις απεγνωσμένες προσπάθειές του Bonatti, κατάφερε να σώσει τη ζωή των Roberto Gallieni και Pierre Mazeaud, μετέπειτα Γάλλου πολιτικού. Στη Γαλλία, του απονεμήθηκε η τιμητική διάκριση της Λεγεώνας της Τιμής, στην πατρίδα του όμως αντιμετώπισε αδικαιολόγητα αρνητική κριτική για τις ενέργειές του.
Σύντομα, ύστερα από αυτό εξέδωσε τα πρώτα του απομνημονεύματα, το Le Mie Montagne (που εκδόθηκε στα αγγλικά ως On the Heights), το οποίο συμπεριλάμβανε μια διαφορετική άποψη πάνω στα γεγονότα του Κ2. Η Ιταλική Ορειβατική Ομοσπονδία δεν πείστηκε, ενώ ο αρχηγός της αποστολής, Ardito Desio, έγινε εχθρός του. Και ενώ το 1964, η Ιταλία γιόρταζε τη 10η επέτειο αυτής της ανάβασης, ένα άρθρο σε εφημερίδα τον κατηγόρησε ότι προσπάθησε να κλέψει το οξυγόνο των Lacedelli και Compagnoni, καθώς κι ότι εγκατέλειψε τον Mahdi. O Bonatti υπέβαλε μήνυση για συκοφαντική δυσφήμηση και κέρδισε, όμως η φήμη του παρέμεινε αμαυρωμένη. Έπρεπε να φτάσει το 2008, μετά την παραδοχή του Lacedelli ότι ο Bonatti είχε πει την αλήθεια, ώστε η Ιταλική Ορειβατική Ομοσπονδία να επικυρώσει την εκδοχή του για τα γεγονότα.
Η απόφαση να σταματήσει.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο Bonatti έκανε μια σειρά εξαιρετικά δύσκολων πρώτων αναβάσεων και τότε, ξαφνικά, αποφασίζει να σταματήσει σε ηλικία μόλις 35 ετών. Αλλά πριν βάλει τέλος στη μεγάλη ορειβατική του καριέρα, θέλει να γιορτάσει σωστά την εκατονταετηρίδα της πρώτης ανάβασης στο Μάτερχορν. Στις 22 Φεβρουαρίου 1965, μετά από τέσσερις ημέρες μοναχικής αναρρίχησης στην καρδιά του χειμώνα και με μια νέα direct διαδρομή στη βόρεια όψη, ο Bonatti βγήκε στην κορυφή. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Αποθεώθηκε. Το Paris Match του αφιερώνει το πρωτοσέλιδο και τον αποκαλεί «το μεγαλύτερο ορειβάτη στον κόσμο». Όμως στην Ιταλία παρέμενε ένας παρεξηγημένος: ύστερα από μια δεξίωση στο Courmayeur για τον εορτασμό αυτής της περιπέτειας, ο Bonatti επέστρεψε στο αυτοκίνητό του, όπου βρήκε και τα τέσσερα λάστιχα σκασμένα.
Απογοητευμένος από την εχθρική διάθεση που αντιμετώπιζε, αντικατέστησε το πιολέ με την φωτογραφική μηχανή και έγινε δημοσιογράφος. Δούλεψε για το περιοδικό Epoca στα πιο απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη, γράφοντας εκείνο το είδος ιστοριών που τον ενέπνευσαν ως παιδί. Τα απομνημονεύματα που έγραψε αργότερα, Montagne Di Una Vita (1994, μεταφρασμένα στα αγγλικά ως The Mountains of My Life), είναι πλέον από τα κλασικά βιβλία της ορειβατικής λογοτεχνίας.
Ο επίλογος ενός θρύλου
Ήταν πια ένας θρύλος. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, στην ερώτηση δημοσιογράφου ποιον θα επέλεγε για να πάει σε ένα έρημο νησί, η Ιταλίδα ηθοποιός Rossana Podestà απάντησε χωρίς δισταγμό: «Walter Bonatti». Ο Walter της γράφει ένα γράμμα. Ήταν η αρχή μιας όμορφης ιστορίας που τελείωσε τριάντα χρόνια αργότερα, στη Ρώμη, σε μια κλινική όπου ο Μπονάτι πέρασε τις τελευταίες μέρες του. Δεν ήταν παντρεμένοι, η Rossana δεν επιτρέπεται να μπει στο δωμάτιο και ο Bonatti πέθανε μόνος, στις 13 Σεπτεμβρίου 2011, σε ηλικία 81 ετών. Δύο ημέρες νωρίτερα, ένα τμήμα της δυτικής όψης της Dru είχε καταρρεύσει ξανά. Ως σημάδι.
