Για αναρριχήσεις σε ύψη πάνω από τα τρία – τέσσερα μέτρα, είναι απαραίτητες οι γνώσεις ασφάλισης. Και φυσικά τα κατάλληλα υλικά. Τα «ασφαλιστήρια», όπως έχουμε συνηθίσει να τα αποκαλούμε, είναι τα εξαρτήματα που μας επιτρέπουν να σκαρφαλώσουμε με ασφάλεια μια διαδρομή που χρειάζεται σχοινί ή να να κάνουμε ραπέλ.
Στην ουσία, αντικατέστησαν την ασφάλεια από τη μέση, τρόπος που χρησιμοποιούνταν μέχρι το 1968, όταν ο Fritz Sticht κατασκεύασε αυτό το τόσο χρήσιμο αναρριχητικό υλικό (για να μπορεί να σκαρφαλώνει με την εξάχρονη κόρη του, η οποία δε μπορούσε να τον ασφαλίζει από τη μέση).
Από τότε βγήκαν στην αγορά πολλά ακόμη ασφαλιστήρια που όμως δεν διαφέρουν και πολύ μεταξύ τους . Τα περισσότερα έχουν παρόμοιο σχήμα, ακολουθώντας μια βασική σχεδιαστική αρχή: ένα αλουμινένιο πιάτο ή κώνος, με δυο τρύπες στο κέντρο, όπου μπαίνουν σχοινιά διαφόρων διαμέτρων. Χρησιμοποιούνται για να ασφαλίσουμε τον επικεφαλής, το δεύτερο καθώς και για ραπέλ σαν καταβατήρες.
Λειτουργία
Η κύρια λειτουργία τους είναι να εξασφαλίζουν επαρκείς τριβές καθώς περνάει το σχοινί μέσα από τις τρύπες, ώστε να καθυστερούν τη ροή του ή και να το μπλοκάρουν σε πιθανή πτώση. Οι τριβές μειώνουν το επίπεδο της δύναμης που απαιτείται για να κρατήσουμε ένα βάρος, δουλεύοντας σα φρένο. Όταν ασφαλίζουμε τον επικεφαλής, το σχοινί που έρχεται από αυτόν, περνάει μέσα από τις ασφάλειες και καταλήγει στο ασφαλιστήρι, που είναι δεμένο με ένα καραμπίνερ ασφαλείας στη μπροστινή θηλιά του μπωντριέ του ασφαλιστή. Αυτός με τη σειρά του κρατάει την ελεύθερη πλευρά του σχοινιού, έτοιμος να δώσει σχοινί ή να σταματήσει μια πτώση. Όταν το ασφαλιστήρι χρησιμοποιείται σωστά, δεν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αποτυχίας. Τα προβλήματα έρχονται όταν δεν υπάρχει απόλυτη συγκέντρωση της προσοχής σε αυτόν που σκαρφαλώνει (μη ξεχνάμε ότι και ο δεύτερος θέλει προσοχή).
Με βάση την παραπάνω λειτουργία, θα μπορούσε να γίνει ένας βασικός διαχωρισμός σε τρεις κατηγορίες:
- Σε αυτά, μέσα στα οποία το σχοινί γλιστράει πολύ εύκολα. Αυτά επιτρέπουν στον ασφαλιστή να δίνει ή να παίρνει γρήγορα και δε μπλοκάρουν όταν δεν το χρειάζεσαι. Όμως απαιτούν περισσότερη προσοχή για να ελέγξουμε μια πτώση ή κατά το κατέβασμα. Αυτού του είδους τα ασφαλιστήρια ενδείκνυνται όταν έχουμε χοντρά ή δύσκαμπτα σχοινιά, όταν ο ασφαλιστής είναι έμπειρος ή σε πεδία που απαιτείται να δίνουμε γρήγορα σχοινί.
- Σε αυτά που έχουν μια μέση λειτουργία τριβών. Ούτε να γλιστράν, ούτε να μπλοκάρουν πολύ. Είναι ασφαλιστήρια για γενική χρήση.
- Σε αυτά που έχουν πολλές τριβές και το σχοινί περνάει με περισσότερη δυσκολία ή μπλοκάρει στιγμιαία όταν πέσει απότομα βάρος. Ο ασφαλιστής πρέπει να προσέχει όταν δίνει σχοινί, έτσι ώστε αυτό να κυλάει και να μη μπλοκάρει όταν δε χρειάζεται. Αποτελεσματικό στο να κρατάει πτώσεις, οι οποίες έπιασαν στον ύπνο τον ασφαλιστή ή που απαιτούν μεγαλύτερη δύναμη για να ελεγχθούν. Κατάλληλα για υπέρβαρους επικεφαλής, άπειρους ασφαλιστές, λεπτά σχοινιά, πεδία που η προσοχή μπορεί εύκολα να αποσπαστεί (όταν νομίζετε π.χ. ότι αυτή είναι η πιο κατάλληλη ώρα να τα πείτε με το φιλαράκι σας) και διαδρομές όπου δε χρειάζεται να δίνουμε γρήγορα σχοινί (βλέπε βαθμολογίες από 8 και πάνω).
Επιλογή
Κάθε αναρριχητής είναι ξεχωριστός. Και τα υλικά που του ταιριάζουν δε μπορεί να είναι τα ίδια με όλους τους υπόλοιπους. Πόσο μάλλον στα ασφαλιστήρια, που αφορούν σε έναν τομέα πολύ ευαίσθητο, αυτόν της προφύλαξης της σωματικής μας ακεραιότητας. Γι αυτό και δεν υπάρχουν κανόνες στο πως τα επιλέγουμε, αλλά με βάση τι βολεύει καλύτερα τον καθένα, το επίπεδο και τις ικανότητές του. Υπάρχουν ωστόσο κάποια βήματα που μπορούν να ακολουθηθούν:
- Εξοικειώσου με τη λειτουργία πολλών διαφορετικών ειδών ασφαλιστηριών
- Σύγκρινε τη διάμετρο του σχοινιού σου με το κάθε ασφαλιστήρι
- Αγόρασε το ασφαλιστήρι που σε καλύπτει στις περισσότερες ενέργειες (πχ ασφάλιση και ραπέλ)
Είδη
1. Οχτάρι
Έχουν σχήμα οχταριού (όπως λέει και τ’ όνομά τους), με μια μικρή και μια μεγάλη τρύπα. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν με δυο τρόπους: έναν αργό (ο κανονικός) κι ένα γρήγορο. Τα τελευταία χρόνια απαντώνται σπάνια στα ελληνικά βράχια και είναι είδος υπό εξαφάνιση (κάτι σαν την καρέτα – καρέτα). Στα πλεονεκτήματά τους αναφέρεται η απλή και ελεγχόμενη χρήση τους με σχεδόν κάθε διάμετρο σχοινιού, είναι ιδανικά για ραπέλ και πολύ οικονομικά, ενώ οι πολέμιοί τους τα βρίσκουν ανεπαρκή στο μπλοκάρισμα, γιατί απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή και δύναμη από τον ασφαλιστή. Άλλο ένα, εξίσου σημαντικό, μειονέκτημα είναι ότι ο ασφαλιστής δε μπορεί να δώσει ένα – ένα τα σχοινιά, δυσχεραίνοντας το έργο του επικεφαλής σε μια διαδρομή με πολλά ζικ – ζακ, όπου χρειάζεται να τα περνάει εναλλάξ. Επίσης, στρίβει και μπερδεύει τα σχοινιά τόσο στο σκαρφάλωμα όσο και στο ραπέλ, αναγκάζοντας τους σχοινοσύντροφους να περνούν αρκετή ώρα ξεμπερδεύοντας το κουβάρι. Τέλος, στην κανονική του χρήση (αργή) το σχοινί κολλάει, ενώ στη γρήγορη καταργεί τις τριβές, δυσκολεύοντας το κράτημα μιας πτώσης.
2. Πιατάκι ή «Θήτα»
Έχει την ίδια λογική του οχταριού και ονομάζεται έτσι γιατί μοιάζει με το γράμμα «θήτα». Τα σχοινιά, όταν πρόκειται για δυο, περνάνε ξεχωριστά μέσα από τις τρύπες και πιάνονται στο καραμπίνερ. Είναι από τα πιο απλά ασφαλιστήρια, δουλεύει καλά με δυο σχοινιά και είναι άφθαρτο. Ίσως να δυσκολέψει κάποιον αρχάριο όταν πρέπει να δώσει γρήγορα σχοινί, γιατί μπλοκάρει εύκολα, αλλά από την άλλη κρατάει καλύτερα τις πτώσεις. Να σημειωθεί ότι χρειάζεται ένα κορδονάκι που να το συνδέει με το καραμπίνερ, προκειμένου να αποφευχθεί πτώση του κατά λάθος (κάποιοι βρίσκουν το κορδονάκι άβολο, γιατί συχνά μπλέκεται).
3. Κουβαδάκι
Αυτό το είδος είναι ευρέως διαδεδομένο. Λειτουργεί όπως και το «θήτα» (μαζί με το σχοινί όμως πιάνουμε στο καραμπίνερ και τη θηλιά που υπάρχει), αλλά δε μπλοκάρει τόσο πολύ τα σχοινιά, πράγμα που σημαίνει ότι ο ασφαλιστής πρέπει να έχει συνεχώς το νου του. Χρησιμοποιείται και για ραπέλ, με την ίδια πάντα προσοχή. Είναι κατάλληλο για κάθε είδους αναρρίχηση, από τα σπορ πεδία μέχρι το βουνό, χειμώνα – καλοκαίρι. Λειτουργεί το ίδιο καλά με ένα ή δυο σχοινιά και με πολλών ειδών διαμέτρους και δεν τα στρίβει. Είναι ελαφρύ και οικονομικό.
4. Reverso
Πριν μερικά χρόνια υπήρχε μόνο η πλακέτα new alp και το gigi. Η εξέλιξή τους είναι το Reverso που θεωρείται το πιο ολοκληρωμένο εργαλείο της κατηγορίας. Ένα ή δυο σχοινιά, κυλάνε καλά και φρενάρουν εξίσου αποτελεσματικά. Όμως το μεγαλύτερο πλεονέκτημά του είναι ότι, με τις κατάλληλες ενέργειες, μπορεί να ασφαλίσει ταυτόχρονα δυο δεύτερους, μπλοκάροντας αυτόματα το σχοινί σε περίπτωση πτώσης. Κατάλληλο και για ραπέλ, με προσοχή όμως, γιατί μικρής διαμέτρου σχοινιά κυλάνε γρήγορα. Παρόλα τα θετικά, δύσκολα μπορούμε να το εμπιστευτούμε σε αρχάριο, γιατί η χρήση του θέλει προσοχή και εξοικείωση. Επίσης, το βασικό μειονέκτημα του -όπως και των προγόνων του- είναι ότι σε περίπτωση που ο δεύτερος πέσει δε μπορούμε να τον κατεβάσουμε εύκολα.
5. Αυτομπλοκαριζόμενο
Δε βασίζονται στις τριβές, αλλά μπλοκάρουν με έναν έκκεντρο μηχανισμό (παρόμοιο με αυτό που έχουν οι ζώνες ασφαλείας), που σφίγγει το σχοινί όταν πέσει βάρος, σταματώντας το αυτομάτως. Η αποτελεσματικότητά τους στο να κρατάνε πτώσεις δηλαδή, δε βρίσκεται στην ικανότητα ή τη δύναμη του ασφαλιστή, αλλά στο βάρος που θα πέσει στο σχοινί. Εδώ υπάρχει κρυμμένος ένας μύθος, που οι εταιρείες που κατασκευάζουν αυτού του είδους τα ασφαλιστήρια προσπαθούν να εξαλείψουν. Τα ασφαλιστήρια αυτά δεν πρέπει να θεωρούνται σαν αυτόματοι μηχανισμοί. Η καλή λειτουργία τους εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τη διάμετρο και την κατάσταση του σχοινιού, αλλά και από την ίδια την πτώση, πόσο σταδιακή ή απότομη θα είναι. Υπάρχουν μάλιστα φυλλάδια, σύμφωνα με τα οποία, σε αρκετές περιπτώσεις, οι μηχανισμοί αυτοί μπορεί να μη δουλέψουν άμεσα. Το σίγουρο είναι ότι δεν κάνει για βρεγμένα ή παγωμένα σχοινιά και έχει χώρο μόνο για ένα. Κατάλληλο για σπορ διαδρομές και εντελώς ακατάλληλο για διαδρομές με φυσικές ασφάλειες, επειδή σταματάει το σχοινί πολύ απότομα, μεταφέροντας όλη την ενέργεια σε αυτές. Είναι η πιο ακριβή επιλογή. Δε συνίσταται για αρχάριους γιατί αποκτούν κακές συνήθειες, όπως να μη δίνουν απόλυτη προσοχή στον επικεφαλής.
