Μια πιο ψύχραιμη ματιά

Πάντα όταν ένας ορειβάτης «χάνεται» στο βουνό, η ορειβατική κοινότητα πενθεί. Αν το ατύχημα βγει από τα στενά όρια της ορειβατικής οικογένειας και «παιχτεί» στα κανάλια, ο τηλεθεατής μαθαίνει για τα βουνά «που δε συγχωρούν», για την «κατάρα του βουνού» και άλλα φαιδρά που είναι καλά για τηλεθέαση, αλλά δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα.

Ακόμα περισσότερο, τα τελευταία χρόνια, με την έκρηξη των social media κάθε ένας από εμάς μπορεί να διατυπώσει και να μεταφέρει σε ένα ακροατήριο χιλιάδων ανθρώπων, εν θερμώ και σε real time την άποψη του. Από το τι άκουσε από το Χ διασώστη, πόσο καλά ήξερε το θύμα, πόσο έμπειρο ή άπειρο ήταν αυτό, τι ακριβώς κινδύνους κρύβει το σημείο που έγινε το ατύχημα, τι συνθήκες επικρατούσαν κλπ. κλπ. Πολλοί το πάνε ακόμα παραπέρα: κρίνουν ή και κατακρίνουν τα θύματα και βγάζουν πόρισμα πριν καν ολοκληρωθεί η διάσωση.

Φυσικά όλα αυτά, που κρατάνε για λίγες ημέρες ή και ώρες (ανάλογα με τη ροή της «επικαιρότητας»), το μόνο που πετυχαίνουν είναι να επιτείνουν τη σύγχυση, να συσκοτίζουν την πραγματικότητα και να μη προσφέρουν τίποτα.

Και η πραγματικότητα είναι η εξής:

• Ατυχήματα γίνονται και θα γίνονται πάντα στα βουνά.
• Κάθε ορειβάτης και αναρριχητής που έχει επίγνωση της φύσης του αθλήματος και σέβεται τον εαυτό του, ξέρει ότι το ατύχημα (και ίσως ο θάνατος), είναι μια υπαρκτή πιθανότητα. Μικρή μεν, αλλά υπαρκτή. Αυτό δε σημαίνει ότι ο ορειβάτης είναι τρελός, απεναντίας αυτή η επίγνωση της πιθανότητας είναι που προφυλάσσει τον ορειβάτη.
• Κάθε ορειβάτης όσο έμπειρος και καταρτισμένος κι αν είναι, μπορεί να κάνει λάθος. Κανένας ορειβάτης, σας διαβεβαιώνω, δεν μπορεί τίμια να υποστηρίξει ότι ποτέ δεν αγνόησε -σκόπιμα, από απροσεξία, από την πίεση της κατάστασης ή από άγνοια στα πρώτα του βήματα – κάποιον κανόνα ασφάλειας. Ο ενθουσιασμός, η αποκοτιά, η απροσεξία, είναι μέσα στην ανθρώπινη φύση. Απλά, τις περισσότερες φορές «ο παράγοντας τύχη» που έλεγε και ο Δημήτρης Κορρές, δρα ευνοϊκά. Τις περισσότερες, όχι όλες.
• Σε όλα τα βουνά και ακόμα περισσότερο στα δημοφιλή (όπως οι Άλπεις), γίνονται ατυχήματα και μάλιστα πολλά. Τα περισσότερα από αυτά γίνονται σε εύκολο πεδίο, που δεν απαιτεί ιδιαίτερη τεχνική κατάρτιση, από ανεκπαίδευτους πεζοπόρους ή από κουρασμένους μετά από κάποια δύσκολη διαδρομή ορειβάτες και από σκιερ εκτός πίστας (αυτοί μάλλον είναι οι περισσότεροι στατιστικά).
• Πολλοί πιστεύουν ότι οι περισσότεροι θάνατοι σημειώνονται στα Ιμαλάια π.χ. Μεγάλο λάθος. Οι περισσότεροι θάνατοι σημειώνονται στο Mt Blanc (πάνω από 3000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους εκεί). Γιατί; Γιατί είναι πολύ δημοφιλές, γιατί είναι ψηλό αλλά όχι τόσο ψηλό, γιατί είναι δύσκολο αλλά όχι πολύ δύσκολο, γιατί είναι πολύ εύκολα προσβάσιμο (στο κέντρο της Ευρώπης, πολλά καταφύγια κλπ.), γιατί η ύπαρξη πολύ καλά οργανωμένης διάσωσης και του πλήθους των ορειβατών, δίνουν μια απατηλή αίσθηση ασφάλειας. Δηλαδή τηρουμένων των αναλογιών, είναι κάτι σαν τον Όλυμπο. Οπότε βγάλτε τα συμπεράσματα σας.

Όλα τα παραπάνω δε σημαίνουν ότι μοιρολατρικά θα περιμένουμε το επόμενο ατύχημα. Αντίθετα, οι οργανωμένοι ορειβατικοί σύλλογοι (πρώτοι από όλους τους υπόλοιπους), θα πρέπει να ρίξουν το βάρος τους στην εκπαίδευση και να επισημαίνουν στα μέλη τους αλλά και στο ευρύτερο κοινό, τους τεράστιους κινδύνους που η έλλειψη της κρύβει. Αλλά και τα ΜΜΕ έντυπα και ψηφιακά να μην “πουλάνε” απλά βουνό, αλλά να επισημαίνουν και τους κινδύνους που έχει αυτό.

Για τη διάσωση:

• Όσοι ανεβαίνουν στα βουνά, πρέπει ποτέ να μη ξεχνούν ότι η διάσωση έρχεται ΜΕΤΑ το ατύχημα. Δεν αποτρέπει τα ατυχήματα.
• Πολλοί εκφράζουν την άποψη ότι εφόσον ο ορειβάτης (έμπειρος ή άπειρος) θέτει τον εαυτό του σε κίνδυνο, τα θέλει και τα παθαίνει. Εν μέρει σωστό. Αλλά κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει το δικαίωμα να διαθέσει το χρόνο του και το σώμα του όπως θέλει, ακόμα και αν αυτό είναι επικίνδυνο γι’ αυτόν ή «περιττό». Και η κοινωνία οφείλει (αν θέλει να λέγεται τέτοια) να τον συνδράμει στη δύσκολη στιγμή του, με όσα μέσα και δυνατότητες διαθέτει.
• Η σύγκριση του ελληνικού επιπέδου διάσωσης με αυτό των παραάλπιων χωρών είναι αδόκιμη. Αυτοί που την κάνουν, ξεχνούν ότι τα παραάλπια κράτη έχουν από τις ορεινές δραστηριότητες κύκλους εργασιών που μετριούνται σε δισεκατομμύρια ευρώ και ότι οι ορεινές δραστηριότητες συμμετέχουν με ένα σεβαστό ποσοστό στο ΑΕΠ τους. Η οργανωμένη διάσωση που αυτά προσφέρουν, είναι ουσιαστικά μια παροχή που κάνει ακόμα πιο ελκυστικό το τουριστικό προϊόν τους, δεν είναι μια παροχή προς τους «ορειβάτες». Με δεδομένο ότι οι ορεινές δραστηριότητες στη χώρα μας αφορούν, σε μεγάλο ποσοστό ακόμα, μερικές δεκάδες συλλόγους με μερικές χιλιάδες μέλη (τους «ορειβάτες» δηλαδή), μην περιμένετε πολλά πράγματα από το ελληνικό κράτος. Εδώ δεν έχουμε νοσοκομεία, διάσωση στα βουνά θα έχουμε; Για τη γενικότερη οικονομική κατάσταση που επικρατεί, το επίπεδο της διάσωσης έχει ανέβει σε σχέση με πριν 20-30 χρόνια που ήταν ανύπαρκτη (και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό και στην εθελοντική προσφορά) και θα βελτιώνεται όσο το ελληνικό κράτος θα βλέπει τις ορεινές δραστηριότητες να αυξάνουν τα έσοδά του.

Τέλος, παραθέτω την πρώτη –βασική και κρίσιμης σημασίας- αρχή, από την περίφημη διακήρυξη του Τυρόλο που θεωρώ ότι πρέπει να μοιράζεται σε κάθε έναν που γράφεται μέλος σε κάποιο ορειβατικό σύλλογο:

Aρθρο 1. – Η Ατομική Ευθύνη
Οι ορειβάτες και οι αναρριχητές ασκούν το άθλημα τους κάτω από συνθήκες όπου υπάρχει κίνδυνος ατυχήματος και η εξωτερική βοήθεια μπορεί να μην είναι διαθέσιμη. Με αυτό κατά νου ασκούν τη δραστηριότητα τους αυτή, με δική τους ευθύνη και είναι υπόλογοι για την ασφάλεια τους. Οι πράξεις των ατόμων δεν θα πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο τους γύρω τους ούτε και το περιβάλλον.