Ο Alphonse Steines, o «Μεγάλος Άγνωστος» της αρχικής διοργάνωσης του Tour de France, οδήγησε τους ποδηλάτες εκεί όπου κανείς δεν τους είχε πάει ως τότε. Ριψοκινδύνεψε τη ζωή και τη φήμη του, για να διευρύνει τα σύνορα του αγώνα, χαράσσοντας τις πρώτες τρομακτικές αναβάσεις στα Πυρηναία.
Έχει καθιερωθεί κάθε χρόνο οι διοργανωτές του Γύρου της Γαλλίας να δίνουν μια συνέντευξη τύπου, για να ανακοινώνουν τη διαδρομή του αγώνα της επόμενης χρονιάς. Πλήθος δημοσιογράφων παρευρίσκονται – πάνε οπουδήποτε υπάρχει τσάμπα φαγητό. Κι επιλεγμένοι ποδηλάτες εξηγούν ότι οι διοργανωτές έχουν κάνει έξοχη δουλειά, ότι όμως θα ήταν καλύτερο γι’ αυτούς αν τα βουνά ήταν περισσότερα ή λιγότερα, οι χρόνοι στα time trials μεγαλύτεροι ή μικρότεροι, τα διαλείμματα πιο σύντομα ή πιο μεγάλα. Στην πραγματικότητα, λένε οτιδήποτε εκτός από το να παραδεχτούν ότι θ’ αντάλλασσαν όλα αυτά τα πράγματα με καλύτερα πόδια.
Τα πρώτα χρόνια του Tour de France, όμως, δεν υπήρχαν πολλοί λόγοι ανησυχίας – εκτός από τις κοπιαστικές αποστάσεις και τους φρικτούς δρόμους. Ενώ οι μέρες ήταν ατελείωτες, το ίδιο ήταν και οι περίοδοι ξεκούρασης – τόσο μεγάλες ώστε ο διοργανωτής Henri Desgrange αναγκάστηκε να απαγορέψει στους ποδηλάτες να εμφανίζονται σε εορταστικά track races τις ημέρες της ανάπαυσης.
Έτσι, το 1906, ο Desgrange το έκανε δυσκολότερο. Τους ανέβασε στο Βallon d’Alsace στα Βόσγια. Προκάλεσε την αγωνία ότι κανένας ποδηλάτης στον κόσμο δεν θα μπορούσε ποτέ να κάνει αυτή τη διαδρομή κι από κείνη την ημέρα γεννήθηκε η ιδέα της υπέρβασης. Η πρόκληση απαντήθηκε από τον René Pottier, ένα πεισματάρη και αυτοκτονικό άντρα, που ποδηλάτησε όλη τη διαδρομή χωρίς στάση. Έπαθε τενοντίτιδα.
Η πρόκληση των αναβάσεων ήταν πια «το γεγονός». Όμως ο Desgrange ήταν απρόθυμος να πάει παραπέρα. Την ημέρα που πέθανε στο Ĉote d’Azur σε ηλικία 71 χρονών στις 16 Αυγούστου του 1940 ήταν αδιαμφισβήτητα ο πατέρας του Tour. Όμως η ιδέα δεν ήταν δική του, ούτε η κίτρινη φανέλα, αλλά ούτε και τα βουνά, που ήταν αυτά που έκαναν το «πραγματικό» Tour de France. Το γεγονός πως ο Pottier ποδηλάτησε όλη τη διαδρομή ως το Ballon κρύβει το προφανές– ότι οι άλλοι δεν το έκαναν. Από τη μια, δεν θα είχε υπάρξει ιστορία αν την είχαν ποδηλατήσει όλοι. Ο Desgrange λάτρευε τον αγώνα του ανθρώπου να γίνει σούπερμαν και ο Pottier τον είχε ικανοποιήσει. Από την άλλη, αν είχαν κατέβει από τα ποδήλατά τους και είχαν περπατήσει όλοι, δεν θα ήταν ποδηλατικός αγώνας. Επομένως, δεν συζητούσε καν το να πάει το Tour σε ακόμα πιο ορεινή περιοχή. Ακόμα και ο πόθος του Desgrange για υπέρβαση, δεν έφτανε σε ποδηλάτες οι οποίοι κατέρρεαν ή τους έτρωγαν αρκούδες (όπως φοβούνταν πολλοί), που χάνονταν ή πέθαιναν από την έκθεση και την εξάντληση.
Η ιδέα των πραγματικά ορεινών διαδρομών, ανήκε σ’ έναν άντρα ονόματι Alphonse Steines. Είναι ο «Μεγάλος Άγνωστος» του Γύρου της Γαλλίας. Αντίθετα από τον Desgrange, δεν τον ανέφερε ποτέ η Télégraphe. Όμως, αν δεν είχε ρισκάρει τη ζωή του, ίσως να μην προέκυπτε ποτέ ο Γύρος της Γαλλίας όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Οι δρόμοι που διέσχιζαν τα Πυρηναία εκείνη την εποχή, δεν ήταν τίποτα περισσότερο παρά μονοπάτια, όμως αυτό δεν αποθάρρυνε τον Steines. Είναι δύσκολο ν’ αποκτήσουμε φωτογραφίες του όταν ήταν νέος –όταν δούλευε με τον Desgrange στα γραφεία της εφημερίδας L‘Auto στη Rue Faubourg Monmartre, στο ένατο διαμέρισμα του Παρισιού–, όμως όταν ήταν μεσήλικος είχε εξελιχθεί σε έναν πρόσχαρο, στρογγυλοπρόσωπο τύπο με στρογγυλά γυαλιά κι έναν αέρα καλής ζωής. Ο Desgrange, αντίθετα, είχε μακρύ, οστεώδες πρόσωπο με ψηλά ζυγωματικά και ρουφηγμένα μάγουλα.
Ο Desgrange πίστευε ότι ο Γύρος θα περιοριζόταν μέσα στη Γαλλία. Μια απόπειρα διαδρομής μέσα στη Γερμανία, όταν η Γαλλία και ο γείτονας της φιλονικούσαν για τα σύνορα, του είχε επιφέρει τόσα προβλήματα όσους και επαίνους. Παρ’ όλα αυτά, ο Steines προσπάθησε με επιμονή σ’ όλη τη διάρκεια του 1909 να επεκτείνει τους ορίζοντές του. Πολλές φορές αυτό εξόργισε τον Desgrange. Γνωρίζουμε πόσο θύμωσε, επειδή ο Steines θυμόταν τη συζήτηση.
«Πατρόν, σχεδιάζω να κάνω το Γύρο μεγαλύτερο αυτή τη χρονιά», είπε ο Steines, αργά εκείνη τη χρονιά.
«Μεγαλύτερο; Δεν είναι ήδη αρκετά μεγάλος;»
«Όχι. Πρέπει να αγγίξουμε όλα τα σύνορα».
«Σύνορα; Σύνορα; Η ιδέα σου να φτάσεις στο Metz πριν από τέσσερα χρόνια δεν ήταν και η καλύτερη».
«Τι εννοείς δεν ήταν η καλύτερη;»
«Η γερμανική κυβέρνηση την απαγόρευσε. Το λάθος ήταν ότι ο αγώνας δεν περιορίστηκε αυστηρά μέσα στη Γαλλία».
«Α, εδώ, πατρόν, δεν συμφωνώ. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι όλοι μας οι γείτονες θέλουν να τους επισκεφτούμε».
«Μα αυτό δεν είναι εύκολο», είπε ο Desgrange.
«Τι λες για την Ισπανία;»
«Είναι αδύνατο να φτάσει κανείς στην Ισπανία χωρίς να διασχίσει τα Πυρηναία».
«Ακριβώς», έλαμψε o Steines. «Ισπανία! Πιστεύω ότι θα μπορούσαμε να διασχίσουμε τα Πυρηναία».
«Τα Πυρηναία; Θ’ αστειεύεσαι».
Όμως ο Steines δεν αστειευόταν και υποστήριξε τη γνώμη του τόσο καλά και τόσο πολύ, ώστε ο Desgrange λύγισε. Όχι όμως πριν αναφωνήσει: «Θέλεις να σκοτώσω τους ποδηλάτες!»
Ο Steines έβγαλε το χάρτη του Tour και επανασχεδίασε το ετήσιο τμήμα από το Nimes στην Τoulouse, oδηγώντας τη διαδρομή αντ’ αυτού στο Perpignan. Η πόλη βρισκόταν στην κάτω δεξιά γωνία της Γαλλίας και στο τέλος των βουνών. Το να πάει εκεί μέσω Luchon και Bayonne σήμαινε ότι ο αγώνας θα περνούσε από τα διάσελα Peyresourde, Aspin, Tourmalet και Aubisque. Μετά βίας μια πειραματική πρώτη δοκιμασία.
«Πώς τολμάς να λες ότι θα ήταν επιτυχές;» εξερράγη ο Desgrange. «Πας μέσα από μέρη που δεν υπάρχουν. Δεν υπάρχει καν δρόμος». Ο Steines επέμεινε ότι γνώριζε την περιοχή. Ο Desgrange οργίστηκε ακόμα περισσότερο και, για να τον ξεφορτωθεί, του είπε ότι αν ήταν τόσο πεπεισμένος, έπρεπε να πάει μόνος του και να ψάξει. Ήταν ευχαριστημένος που είχε τελειώσει τη φιλονικία.
Έτσι ο Steines πήγε στο Pau στα νοτιοδυτικά. Επικοινώνησε με έναν άνθρωπο ονόματι Blanchet, ο οποίος ήταν ο τοπικός μηχανικός γεφυρών και δρόμων. Ο ανώτερος υπάλληλος τον καλωσόρισε και άκουσε κατάπληκτος την ιστορία που του έφερνε ο Steines. Αφού την άκουσε όλη, του είπε ότι το επιτελείο της L‘Auto μάλλον είχε τρελαθεί ώστε να σκέφτεται το Ausbique. Το επιτελείο της L‘Auto, φυσικά, δεν είχε σκεφτεί καθόλου το Ausbique. Μόνο ο Steines το είχε σκεφτεί.
«Γνωρίζετε το Ausbique;» ρώτησε ο Blanchet.
«Φυσικά», είπε ο Steines με αέρα. «Μόλις πρόσφατα ήμουν εκεί. Είναι προφανές πως στην κατάσταση που είναι τώρα, ο Γύρος δεν θα μπορούσε να φτάσει εκεί πάνω. Όμως θα το κανονίσετε εσείς».
«Εγώ; Μα δεν έχω φράγκο γι’ αυτό», είπε η Blanchet.
«Δεν υπάρχουν χρήματα; Κρίμα. Εντάξει λοιπόν, πολύ κρίμα, θα σας βρω ό,τι κρίνετε απαραίτητο. Πόσο νομίζετε ότι θα κόστιζε;»
Μίλησαν λίγο για το δρόμο που θα χρειαζόταν ο Γύρος. Ο Blanchet σκέφτηκε λίγο και υπολόγισε κατά προσέγγιση ένα ποσό 5.000 φράγκων. Ήταν πολύ περισσότερα από αυτά που φανταζόταν ο Steines. Θα χρειαζόταν να τηλεφωνήσει στον Desgrange. Η τηλεφωνική τους σύνδεση έγινε πιο γρήγορα από ό,τι περίμενε, ενώ ο Desgrange βρισκόταν στο γραφείο του. Ο Steines ένευσε στον Blanchet να σηκώσει την προέκταση και μαζί άκουσαν τον Desgrange να μένει κατάπληκτος: «Πέντε χιλιάδες φράγκα; Είσαι τρελός! Θέλεις να μας καταστρέψεις; Θα σου δώσω 1500, ούτε δεκάρα παραπάνω».
«Έξοχα», είπε ο Steines. «Δύο χιλιάδες δεν είπες;» Και κατέβασε το ακουστικό. Εκείνη τη νύχτα ο Steines και ο Blanchet δείπνησαν μαζί, όπου ο Blanchet επέμενε ότι η δουλειά δεν μπορούσε να γίνει με λιγότερα από 5.000 φράγκα, όμως ο Steines του έκλεισε το μάτι και του είπε ότι θα έβρισκε τα υπόλοιπα «σε κάποιο παλιό συρτάρι».
Ο δρόμος πάνω από το Ausbique κατηφορίζει χωρίς να οδηγεί κάπου συγκεκριμένα και ύστερα ανηφορίζει ξανά στο διάσελο Col de Soulor πριν πέσει στο Argèles-Gazost. Μπορεί κανείς να στρίψει εκεί αριστερά στο Lourdes ή να ξανανεβεί στην κοιλάδα, όπου ο κεντρικός δρόμος γίνεται μικρότερος, στο Luz-St-Sauveur. Αυτός είναι ο προφανής δρόμος για να βρει κανείς το Tourmalet και είναι η αντίστροφη κατεύθυνση από τη διαδρομή που ακολουθεί συνήθως σήμερα ο Γύρος.
O Steines δεν μπόρεσε να περάσει από κει τόσο νωρίς εκείνη τη χρονιά, έτσι γύρισε στο Παρίσι κι επέστρεψε εκεί ένα μήνα πριν από το Γύρο. Aυτή τη φορά πήγε στην άλλη πλευρά του Lourdes και στο Sainte-Marie-de-Campan, όπου χρόνια αργότερα ο Eugène Christophe επιδιόρθωσε τα πιρούνια του στο τοπικό σιδηρουργείο. Εκεί έφαγε λουκάνικο, μπέικον και τυρί στο πανδοχείο απέναντι από την εκκλησία και ύστερα από μια συζήτηση με την πανδοχέα, κανόνισε να μισθώσει έναν οδηγό ονόματι Dupont από το κοντινό Bagnères-de-Bigorre, την πόλη που είχε διασχίσει για να φτάσει στο Ste-Marie-de-Campan. Η τοπική γνώση θα ήταν απαραίτητη.
Το Tourmalet έχει μήκος 19 χιλιόμετρα και υψώνεται κατευθείαν από τη μέση του χωριού. Ακολουθεί μια σειρά από ανηφορικές και ύστερα πιο ήπιες πλαγιές, πριν από μια απότομη ανηφορική στροφή, με την οποία αρχίζει η πραγματική δοκιμασία. Λίγη ώρα ύστερα από αυτή τη στροφή, το αμάξι του Dupont σταμάτησε γογγύζοντας μέσα στο χιόνι μετά από 16 χιλιόμετρα. Οι δυο τους άρχισαν να περπατούν, όμως 600 μέτρα πιο κάτω ο Dupont είπε ότι δεν πήγαινε παραπέρα και γύρισε πίσω.«Δεν παίζει κανείς με το χιόνι», φώναξε. «Οι αρκούδες έρχονται από την Ισπανία όταν χιονίζει. Είναι έξι. Σύντομα θα νυχτώσει. Δεν προχωράω άλλο». Αν ο Steines ήταν αρκετά χαζός ώστε να επιμείνει να συνεχίσει, τότε ας το έκανε μόνος του. Και ως δεύτερη σκέψη του είπε να ψάξει για τετράμετρους στύλους χωμένους στο χιόνι. Θα του έδειχναν τη μέση του δρόμου.
«Περίμενέ με στο Barèges», του φώναξε ο Steines, αναφερόμενος στην άλλη άκρη του βουνού όπου το ποταμός Bastan περνάει ορμητικά μέσα από το χωριό στα ριζά του.
«Θα περιμένω», απάντησε ο Dupont, «όμως είναι πολύς δρόμος από δω στο Barèges με τα πόδια – 10 ή 12 χιλιόμετρα». Κι έκανε αναστροφή με πολύ σπινάρισμα των τροχών κι εξαφανίστηκε.
Ο Steines έπιασε το μπατόν του και ξεκίνησε μέσα στο χιόνι. Δεν άργησε να κλονιστεί η αυτοπεποίθησή του. Άκουσε φωνές κι άρχισε ν’ ανησυχεί. Ποιος θα περίμενε πάνω στο βουνό ταξιδιώτες τη νύχτα, και για ποιο λόγο; Προς ανακούφισή του δεν ήταν παρά νεαροί που βοσκούσαν πρόβατα με το σκύλο τους. Ο Steines φώναξε στον ένα.
«Παλικάρι μου, γνωρίζεις καλά το Tourmalet;»
«Βέβαια».
«Θα μπορούσες να με οδηγήσεις εκεί;»
Χρειάστηκαν δυόμισι ώρες για να καλύψουν τα δύο χιλιόμετρα ως την κορυφή. Η νύχτα ήρθε χωρίς άστρα. Μεγάλα γκρίζα σύννεφα έκρυβαν το φεγγάρι. Ο Steines προσπάθησε να πείσει το αγόρι να προχωρήσουν κι άλλο, όμως εκείνο επέμενε να γυρίσει πίσω στα πρόβατά του, διαφορετικά θα το ξυλοφόρτωναν.
Εξαφανίστηκε στην κατηφόρα μέσα στο σκοτάδι και ο Steines ακούμπησε σ’ ένα βράχο να ξαποστάσει. Σκέφτηκε να μείνει καθιστός ως την αυγή, ύστερα συνειδητοποίησε ότι θα πέθαινε από το κρύο πριν το καταλάβει.
Άρχισε να περπατά γλιστρώντας πάνω στον παγωμένο δρόμο, στηριζόμενος στο μπατόν του. Κι ύστερα έπεσε, κατρακυλώντας σαν χιονόμπαλα. Κατέληξε σε ένα ρέμα, βρεγμένος όσο και παγωμένος. Σκαρφάλωσε ξανά στο δρόμο και ξανάπεσε στο χιόνι. Και τελικά έφτασε σ’ ένα ορόσημο. Κάθισε κι έκλαψε με ανακούφιση. Ύστερα συνέχισε, τυφλός στη σκιά του βουνού.
Εξαντλημένος και παραπατώντας άκουσε μια φωνή.
«Ποιος είναι εκεί;»
Ο Steines δεν απάντησε.
«Πες ποιος είσαι, αλλιώς πυροβολάω».
«Είμαι ένας χαμένος ταξιδιώτης. Μόλις πέρασα το Tourmalet».
Η φωνή του άλλου μετατράπηκε σε ανακούφιση.
«Α, εσείς είστε, Μonsieur Steines! Σας περιμέναμε!»
«Τι εννοείτε;»
«Λάβαμε ένα τηλεφώνημα στο Ste–Marie–de–Campan. Όλοι είναι στο Barèges. Υπάρχουν ομάδες οδηγών βουνού που σας αναζητούν».
Το Barèges ήταν ακόμα ξάγρυπνο, με όλα τα φώτα του αναμμένα. Η L‘Auto είχε εκεί έναν ανταποκριτή, έναν άντρα ονόματι Lanne-Camy, κι εκείνος βγήκε να προϋπαντήσει το μουσκεμένο ταξιδιώτη που έτρεμε από το κρύο και την εξάντληση.
«Αγαπητέ Steines, τι χάλια είναι αυτά που έχετε!» είπε κάπως υποτιμητικά. Τον οδήγησε για ένα ζεστό μπάνιο και του έδωσε καθαρά ρούχα, πολύ μεγάλα γι’ αυτόν, μα παρ’ όλα αυτά ευπρόσδεκτα.
«Υποσχέθηκα να στείλω τηλεγράφημα στον Desgrange», είπε ο Steines στον Lanne-Camy.
«Kαι τι θα του πείτε;»
«Δεν ξέρω ακόμα. Πρέπει να το σκεφτώ. Έχετε λίγο χαρτί;»
Ο Lanne-Camy του έφερε.
«Πείτε μου, φίλε μου. Ο δρόμος είναι καλός στην κορυφή όταν έχει λιώσει το χιόνι;»
«Ποιος δρόμος; Μα δεν είναι παρά ένας μουλαρόδρομος!»
«Τι θα τηλεγραφήσετε;» ξαναρώτησε ο Lanne-Camy.
Ο Steines δίστασε.
«Je ne sais pas», απάντησε. «Α! Tant pis!»
Kαι πήρε ένα μολύβι.
Έγραψε: «Henri Desgrange, L’Auto, Παρίσι. Πέρασα Tourmalet στοπ. Πολύ καλός δρόμος στοπ. Απόλυτα εφικτός».
10 ΟΡΕΙΝΕΣ ΑΝΑΒΑΣΕΙΣ 1903-2003
-
ΑLPE D’ HUEZ. To Alpe d’Huez, στην πλευρά των Άλπεων κοντά στο Bourg d’Oisans, είναι ένα αδιέξοδο από 21 ανηφορικές φουρκέτες. Χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1956, όμως συνέχεια ποτέ ξανά ως το 1976. Από τότε έχει συμπεριληφθεί αρκετές φορές στο Γύρο.
-
GALIBIER. Το Galibier, 2.645 μ., είναι το έπος των Άλπεων. Ο Desgrange έγραψε: «Ω Sappey, ω Laffrey, ω Bayard, ω Tourmalet! Δίπλα στο Galibier δεν είστε παρά ωχρά μωρά».
-
TOURMALET. Tourmalet σημαίνει «κακή διαδρομή». Είναι το ψηλότερο πέρασμα στα Πυρηναία, παρόλο που μόνο ένα τμήμα (Jean-Pierre Danguillaume, 1974) τερμάτισε στην κορυφή.
-
MONT VENTOUX. O Antoine Blondin έγραψε: «Λίγες είναι οι ευτυχισμένες αναμνήσεις από αυτό το καζάνι του μάγου. Είδαμε ποδηλάτες να φτάνουν στην τρέλα… γλώσσες αντρών να κρέμονται έξω – να πουλάνε την ψυχή τους για μια σταγόνα νερό, λίγη σκιά».
-
PUY-DE-DOME. Ένα κωνικό πρώην υφαίστειο κοντά στο Clermont-Ferrand το οποίο οι ποδηλάτες αντιμετωπίζουν σαν να σκαρφαλώνουν τον πύργο ενός λούνα-παρκ. Είναι ιδιωτικός δρόμος και χρησιμοποιείται σπάνια. Το 1964 ήταν η σκηνή μιας μάχης αγκώνα με αγκώνα μεταξύ των Jacques Anquetil και Raymond Poulidoer.
-
ΙΖOARD. Το ψηλότερο πέρασμα από το οποίο περνά συχνά ο Γύρος είναι τα 2.361 μ. Το 1949 ο Fausto Coppi πρόλαβε τον Gino Bartali εκεί κι εκείνος φώναξε: «Είναι τα γενέθλιά μου. Ας τερματίσουμε μαζί. Αύριο θα κερδίσεις το Γύρο». Ο Coppi συμφώνησε – και πήρε το Γύρο. Έχει ταφεί σε χώμα από το βουνό.
-
ISERAN. Το Iséran έχει υψόμετρο 2.770 μ. Ο πρώτος ποδηλάτης που πέρασε την κορυφή ήταν ο Félicien Vervaecke το 1938. Το πρώτο ορεινό time trial ήταν μέσω του Iséran στο Bourg-St-Maurice το 1939, το οποίο κέρδισε ο Sylvére Maes.
-
BALLON D’ALSACE. To Ballon ήταν το πρώτο βουνό του Γύρου, το οποίο σκαρφαλώθηκε το 1905, αφού ο Desgrange ισχυρίστηκε ότι ήταν αδύνατον. Πρώτος έφτασε στην κορυφή ο René Pottier, του οποίου το μνημείο βρίσκεται εκεί.
-
RESTEFOND. Το τμήμα από το Antibes στο Briançon το 1962 ήταν το πρώτο που περνούσε από το Restefond – στα 2.802 μ., το ψηλότερο διάσελο που έχει αντιμετωπίσει ο Γύρος. Το τμήμα του τερματισμού δεν είχε στρωθεί. Τη μέρα κέρδισε ένας σπρίντερ, o Émile Daems, ο οποίος έφυγε μπροστά μόνος του.
-
HAUTACAM. Στα 1560 μ. του άγριου και απομακρυσμένου Hautacam κοντά στο Lourdes ο Lance Armstrong επιβεβαίωσε τη νίκη του σε τρομακτικές καιρικές συνθήκες το 2000.
Απόδοση: Γιώτα Ποταμιάνου.
